خلع ید چیست
ازجمله حقوقی که افراد در زندگی خود برای آن ارزش قائل ميشوند، حق مالیکت ان ها نسبت به اموالشان است که توقع دارند همه به آن احترام گذاشته و مالکیت شان را محترم بشمارند . اما ممكن است پيش بيايد كه گاهی دیگران این حقوق را زیر پا بگذارندو آن را خدشه دار کنند .
قانون برای این دسته از افراد مقررات قانونی در نظر گرفته است و ضمن آن مقررات به افرادی که حقوقشان تحت عناوینی خدشه دار شده است، اين حق را داده است تا بتوانند در مراجع قانونی ، اقدام به احقاق حق خود از طریق اقامه دعاوی مانند تخلیه، تصرف عدوانی و خلع ید نمایند. نکته ای که بايد به ان توجه داشته باشيم ، آن است که هركدام ازاين دعاوی ارکان و شرایط خاص خود را داشته و اقامه اشتباه هر كدام از آن ها به جای یکدیگر، می تواند به شکست در دعوا منتهی شود.
بنابراين در این مقاله به بررسی یکی از این دعاوی یعنی دعوی خلع يد مي پردازيم.
دعوی خلع ید چیست؟
دعوی خلع ید ، دعوایی است که بر اساس آن مالک مال غیرمنقولي كه مالش بدون اجازه و رضایت او و با قهر و غلبه و عدوان در تصرف دیگری قرار گرفته است ، با اثبات مالكيت خود از دادگاه تقاضای رفع و خلع ید می کند تا حکم بر رفع تصرف علیه متجاوز را صادر كرده و تصرف مال مالک را به خودش برگرداند.
مثلا زماني كه فردی خانه دیگری را تصرف می کند و در واقع صاحب اصلی مال را از تصرف در مالی که مالکیتش به او تعلق دارد، به صورت غیر قانونی منع می کند . در این شرایط مالک خانه می تواند دعوی خلع ید را أقامه کند تا بتواند به تصرف غیر قانونی دیگری پایان دهد. دعوای خلع ید از دعوای تخلیه متفاوت می باشد؛ زیرا دعوای تخلیه، دعوایی است که موجر علیه مستاجر طرح کرده و به استناد اینکه مدت اجاره تمام شده یا یکی از شرایط فسخ اجاره وجود داشته، اخراج مستاجر از ملک استیجاری را از دادگاه درخواست می کند.
دعوای خلع ید با دعوای تصرف عدوانی نیز تفاوت دارد؛ در دعوای خلع ید، شخصی که لزوما مالک ملک بوده، از دادگاه درخواست می کند تا حکم بر رفع تصرف علیه متجاوز را صادر كرده و تصرف مال مالک را به خودش برگرداند. ولي در دعوای تصرف عدوانی، خواهان دعوا متصرف سابق ملک است که ممکن است صرفا بر آن تصرف داشته و هیچ مالکیتی بر آن ملک نداشته باشد. بنابراين متصرف سابق ملک ، دعوایی را علیه متصرف کنونی مال غیرمنقول که مال را به زور از تصرف او خارج کرده ، اقامه كرده و رفع تصرف او را از دادگاه درخواست می کند.
ارکان دعوی خلع ید
هنگامی که دعواي حقوقي در دادگاه حقوقی مطرح می شود لازم است تا ارکان آن دعوا قانونا وجود داشته تا دادگاه بر اساس در خواست خواهان و با احراز شرایط قانونی، به صدور رای اقدام نماید. برای اقامه دعوی خلع ید نیز باید ارکانی وجود داشته باشد تا دادگاه رای به خلع ید صادر نماید. بنابراين ، برای اینکه دعوایی ، خلع ید محسوب شود باید شرایط زیر را داشته باشد که به آن ها ارکان دعوی خلع ید می گویند . ارکان دعوی خلع ید موارد زيرهستند :
غیر منقول بودن مال
دعوی خلع ید از جمله دعاوی است که فقط در مورد أموال غيرمنقول مطرح می شود یعنی تنها در صورتی که فردی مال غیر منقول دیگری را به صورت غیر قانونی تصرف کند ، مالک می تواند در صورت وجود شرایط دیگر ، تحت دعوای خلع ید ، رفع تصرف را پیگیری کند .
استیلا بر مال توسط مدعی علیه
دومین رکن براي اقامه دعوي خلع يد این است که کسی که علیه او شکایت شده است به مال تسلط و استیلا پیدا کرده باشد؛ یعنی از نظر عرفی مال را تصرف کرده باشد.
عدوانی بودن تصرف
یعنی تصرفی که انجام شده است عدوانی و با قهر و غلبه باشد و مالک مال درباره آن رضایتی نداشته باشد .
مالکیت خواهان
يكي از ارکان مهم دعوی خلع ید این است که کسی که قصد اقامه دعوی دارد ، مالک مال باشد و بتواند این مالکیت را در دادگاه با سند رسمی مالکیت ، احراز کند . بنابراین اگر مالک مال غیرمنقول، فاقد سند بوده یا اینکه سندش عادی باشد، ابتدا باید مالکیت خود را با أقامه دعواي مالكيت و اخذ حكم از دادگاه، بر ملک مورد ادعا اثبات كرده و سپس با استفاده از این حکم دادگاه، برای اقامه دعوای خلع ید اقامه نماید.
