موجبات ارث

موجبات ارث

موجبات ارث به شرایطی گفته میشود که در صورت جمع شدن ان ها ترکه(دارايي)از متوفي(فرد فوت شده) به وراث انتقال مي يابد.

به عنوان مثال برای اینکه دارایی خانواده از پدر به پسر انتقال یابد تحقق ۴شرط لازم است: ۱) فوت پدر ۲) وجود رابطه خویشاوندی مشروع پسر با پدر ۳) زنده بودن پسردرزمان مرگ پدر ۴) عدم وجود موانع انتقال دارایی ازطریق ارث مانند قتل پدر توسط پسر که دراین صورت قتل پدر مانع ارث بردن پسر میشود.

طبق این تعریف برخی از این موجبات مانند سه مورد اول دارای اثری ایجابی و مثبت هستند و برخی مانند مورد چهارم  از نظرمنفی با انتقال دارایی از متوفی به ورثه در ارتباط هستند.

بنابراین لازم است هرکدام از موجبات را مورد بررسی قراردهیم:

الف) شرایط ارث

ب) موانع ارث

شرایط ارث (ماده ۸۷۵ تا ۸۷۴ قانون مدنی)

مهم ترین شرایط تحقق ارث عبارتنداز:

۱) فوت مورث

۲) زنده بودن وارث در زمان فوت مورث

۳) وجود ترکه

نخست: فوت مورث

ارث با موت حقیقی یعنی مرگ مغذی یا با موت فرضی یعنی صدور حکم فوت فرضی برای غایب مفقودالاثر. (گاه شخصی، مدت نسبتاً طولانی در محل اقامت خود حاضر نبوده و از او به هیچ‌وجه خبری نباشد، ورّاث او می‌توانند با حصول شرایطی، صدور حکم موت فرضی او را از دادگاه صالح مطالبه کنند. پس از قطعی شدن حکم موت فرضی چنین شخصی، غایب مفقودالاثر نامیده میشود) محقق میشود.

درمورد موت فرضی غایب مفقودالاثر أموال غایبی که حکم موت فرضی او صادر شده است بین وراثی که در زمان صدور حکم موت فرضی، وارث محسوب میگردند،تقسیم می گردد.

بنابراین نه تنها مرگ حقیقی مورّث می‌تواند منجر به انتقال دارائی او به ورّاثش شود، بلکه صدور حکم موت فرضی او نیز می‌تواند چنین اثری ایجاد نماید.

دوم: زنده بودن وارث در زمان فوت مورث

به استناد ماده‌ ۸۷۵ ق. مدنی، شرط دیگر وراثت، زنده بودن وارث حین فوت مورّث است. از آنجایی که ارث، انتقال اموال و دارائی از متوفی به ورّاث می‌باشد، مسلم است که بدون وجود انتقال‌گیرنده، انتقال حاصل نمی‌گردد. به همین علت است که باید تاریخ فوت مورّث معلوم باشد تا بتوان دانست که زمان فوت او چه کسانی موجود بوده و می‌توانستند ارث ببرند.زیرا شخصی از أموال متوفی ارث میبرد که درزمان فوت مورث زنده باشد.

موضوع موردتوجه در مورد این شرط، آن است که حتی جنینی که نطفه‌ او، زمان فوت مورّث منعقد بوده باشد، از ترکه ارث می‌برد.

ارث بردن جنین

بر این اساس ، شرایط ارث بردن جنین شامل دو مطلب است:

اولا اینکه انعقاد نطفه جنین باید قبل از فوت مورث بوده باشد و ثانیا ، اینکه جنین حتما باید زنده متولد بشود ؛ اگر چه یک لحظه بعد از زنده متولد شدن فوت کند. 

این نکته علاوه بر ماده‌ مذکور در بالا، به آسانی از ماده‌۹۵۷ قانون مدنی نیزقابل برداشت است. در این ماده می‌خوانیم: «حمل از حقوق مدنی متمتع (برخوردار) می‌گردد مشروط بر اینکه زنده متولد شود» و یکی از این حقوق مدنی، حق ارث بردن است. 

بنابراین اگر در زمان مرگ مورث(متوفی) جنینی باشد که اگر زنده متولد شود مانع از ارث همه یا بعضی از وراث باشد،ترکه تقسیم نمیشود تا وضعیت طفل معلوم گردد؛ مثلا متوفی شوهربوده و فرزندی نداردولی برادر و خواهر دارد که دراین صورت اگر حمل(جنین) زنده متولد شودمانع ارث خواهر و برادرمتوفی خواهد بود.واگر حمل مانع از ارث هیچ یک ازسایروراث نباشد مثلامتوفی چندفرزند داشته باشد دراین صورت اگر سایروراث بخواهند ترکه تقسیم کنند باید برای حمل معادل سهم دوپسرازهمان طبقه کناربگذارند تا وضعیت طفل معلوم شود.

نکته: اگر تاریخ فوت اشخاصی که می‌توانند از یکدیگر ارث ببرند، مجهول باشد و ندانیم که کدامیک زودتر فوت کرده است، اشخاص مزبور از یکدیگر ارث نمی‌برند مگر اینکه علت مرگ آن‌ها غرق شدن یا انهدام چیزی بر ایشان باشد (ماده۸۷۳ قانون مدنی)

حال اگر دویا چند متوارث(یعنی اشخاصی که از یکدیگرارث میبرند) بمیرند و تاریخ فوت یکی از ان ها معلوم باشد و تاریخ فوت دیگری مجهول باشد در این صورت شخصی که تاریخ فوتش مجهول باشد ،درزمان فوت کسی که تاریخ فوتش معلوم است،زنده فرض میشود ودرنتیجه فقط ان شخص که تاریخ فوتش مجهول است از دیگری ارث میبرد.(ماده۸۷۴قنون مدنی)

سوم: وجود ترکه

یکی دیگر از شرایط تحقق ارث این است که مورّث در زمان فوت، دارایی داشته باشد. همانطور که بیان شد، ارث انتقال اموال بجا مانده از متوفی، به ورّاث اوست و بدون وجود دارایی، این انتقال محقق نمی‌شود. دارایی شامل تمامی اموال عینی،منفعت، طلب و حقوق مالی دیگر متوفی است و شامل دیون وی نمی‌شود.

بدین توضیح که، ورثه هرگز دیون متوفی را به ارث نمی‌برند، اما به استناد ماده‌ ۸۶۹ قانون مدنی، ان ها باید قبل از تقسیم اموال متوفی بین خود، تمام دیون و واجبات مالی او را از ترکه بپردازند.

حقوق و دیون

«حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می‌گیرد و باید قبل از تقسیم آن پرداخت شود از قرار ذیل است:

  • قیمت کفن میت که برهمه چیزمقدم است حتی برحقوق اشخاصی که مالی رادررهن دارند
  • هزینه های دفن متوفی
  • دیونی که دارای وثیقه هستند برسایردیون مقدم اند.(دیون دارای وثیقه مانند رهن)
  • دیون ممتاز یعنی دیونی که پرداخت ان ها ازنظرزمانی برسایر دیون مقدم است مانند مواردي كه درماده٢٢٦قانون امورحسبي ذكرشده است ازجمله:حقوق كارگران و مطالبات پزشكان و نفقه و مهريه زن و…
  • ديون عادي
  • واجبات مالي مانتد خمس،زكات،كفارات

 

مطلب مهم در مورد تركه ،اثرقبول يا رد تركه در تحقق ارث است بدين معنا كه:

وارث باید در مهلت معین در قانون، ترکه را قبول یا رد کند. این قبول ممکن است بطور صریح یا ضمنی واقع گردد. به حکم ماده ۲۴۲ قانون امور حسبی، قبول صریح آن است که وارث به موجب سند رسمی یا عادی قبول خود را به دادگاه اطلاع دهد. قبول ضمنی آن است که وارث در ترکه تصرفاتی نماید که حاکی از قبول ترکه و ادای دیون از آن باشد؛ مثل آنکه بخشی از ترکه را به دیگری بفروشد.

در صورتی که ورثه بیش از یک ماه پس از اطلاع یافتن از فوت مورّث، در مورد قبول یا رد ترکه اعلام نظر نکنند، این سکوت، قبول ضمنی ترکه محسوب می‌شود. 

نکته قابل ذکر اینکه انتقال ماترک یا ترکه به وراث به صورت قهری می باشد. یعنی بلافاصله بعد از فوت اموال و دارایی های بجا مانده از متوفی به وراث منتقل می شود اما وارثین در مواجهه با آنچه به آنها به ارث می رسد سه راه داشته که عبارتند از:

قبول مطلق ترکه: در قبول مطلق ترکه وارثین تمام آن اعم از جزء مثبت (دارايي و اموال) و منفی (بدهي ها) را بدون درخواست تحریر ترکه می پذیرند.

قبول مشروط ترکه: در قبول مشروط ترکه وارثین پذیرش ترکه را منوط به تحریر ترکه و مشخص شدن جزء منفی و مثبت ترکه می نمایند.

رد ترکه: در رد ترکه وارثین از پذیرش کلیه ماترک اعم از مثبت و منفی سر باز زده و نمی توانند فقط جزء مثبت آن را قبول و جزء منفی آن را رد نمایند.

نظر بدهید

× چطوری می‌تونم بهتون کمک کنم؟